(3/12) POSITIEVE GEZONDHEID EN POSITIEVE PSYCHOLOGIE: DE RELATIE TUSSEN BEIDE

ZINGEVING MEANING IN LIFE IS A FUNDAMENTAL PROTECTIVE FACTOR. IN THE CONTEXT OF PSYCHOPATHOLOGIE. Boekenkasten vol zijn er over zingeving geschreven. Vorig jaar verscheen een zorgstandaard over zingeving in de psychische hulpverlening. Gerben Westerhof schreef een hoofdstuk over zingeving in het Handboek Positieve Psychologie. (Dit boek is mijns inziens een absolute aanrader!) Viktor Frankl schreef: “Wie een reden heeft gevonden om voor te leven kan bijna alles aan.” In één adem noem ik naast het werk van Viktor Frankl het aangrijpende boek van Edith Eger ‘De Keuze’ als inspiratiebron bij het denken over zingeving. Om evenwel het werken met het begrip zingeving in de dagelijkse praktijk handen en voeten te geven pleit ik voor het systematisch gebruiken van de vragenlijst ‘Zinvol leven’. In The Meaning in Life Questionnaire (MLQ) vindt u een toelichting waarom ik juist voor deze vragenlijst pleit. Mijns inziens past het regelmatig invullen van de vragenlijst ‘Zinvol leven‘ bij de patiënt/cliënt/burger goed bij het voornemen om passende, waardegedreven zorg te leveren, individueel en op populatieniveau.

In zijn marathoninterview benoemt Jim van Os het grote belang van publieke gezondheidszorg. Hierbij verwijst hij met name naar IJsland. Jim benoemt ook het grote belang van aandacht voor trauma. In dit kader is het relevant te wijzen op de webinarserie met prof. dr. Bessel van der Kolk. Programma’s gericht op vermindering van vroegkinderlijk trauma/adverse childhood experience moeten een belangrijke bijdrage leveren om later veel mentale en somatische problemen te voorkomen. (ACE wordt wel de oorzaak der oorzaken genoemd). Zowel in Nederland als in Europa is er toenemende aandacht voor publieke gezondheidszorg. Healh in and for all policies! Eenzaamheid is een groot probleem: zie ook dit zeer recente artikel in World Psychiatry. Enkele boeken vind ik erg relevant in deze.

1) GELUK: The new worldbook of happiness. Leo Bormans vroeg honderd toponderzoekers uit de positieve psychologie uit vijftig landen en vertegenwoordigers van vijf wereldgodsdiensten om bondig te formuleren hoe mensen tot een gelukkig leven kunnen komen. Veel kennis uit de positieve psychologie gebundeld!

2) Verbinding verbroken. De Britse ervaringsdeskundig journalist Johann Hari bezocht landen, steden, projecten, wetenschappers en vooral doorsneeburgers over de hele wereld. Hij brengt in kaart wat volgens hem de werkelijke oorzaken zijn van angst en depressie. Hij interviewde biologen, psychiaters en sociaal psychologen zoals Tim Kasser die decennialang onderzoek deed naar intrinsieke en extrinsieke (junk)waarden van mensen. Het blijkt dat veel mensen vrij snel afgeleid worden van hun eigen intrinsieke waarden en door bombardementen van reclames een leven gaan leiden dat bepaald wordt door ‘junkwaarden’, wat geen geluk maar juist meer angst en depressie veroorzaakt. Een passend bruggetje naar het volgende boek:

3) Legaal maar Fataal. Nicholas Freudenberg, hoogleraar Public Health in New York, beschrijft in Legaal maar Fataal (uitgeverij Lemniscaat) hoe wereldwijd grote industrieën onze gezondheid bedreigen. Hij stelt dat overheden wereldwijd niet in staat zijn de burgers hiertegen afdoende te beschermen. Overheidsmaatregelen worden ontkracht, omzeild of tegengehouden. Op blz. 25 staat een plaatje van het consumptief-industrieel complex. Niet iets om vrolijk van te worden! Tegenover dit soort krachten kunnen geen tien GALA‘s een deuk in een pakje boter slaan! Maar Freudenberg heeft wel hoop dat het tij kan keren. Hij beschrijft in deel twee richtlijnen voor oplossingen. Overheid, krachtige en kritische consumentbewegingen en onafhankelijk onderzoeksjournalisten kunnen samen het verschil maken.

Jim van Os wijst op de periodieke stelselwijzigingen van de GGZ in veel landen. Hij signaleert daarbij dat Remy Roest - Open Brief aan Ewout Kattouw • 8 oktober 2024 • 3 kostenbeheersing vaak het doel is. Maar als wij stellen dat zingeving/een betekenisvol leven en welbevinden een duidelijk positief effect hebben op mentale EN somatische gezondheid, dan moeten DIE burgeruitkomstdoelen toch consequent in alle beleidsdocumenten terug te vinden zijn? Is dat ook zo? Kijk even mee.

Het IZA: kortere wachtlijsten, betaalbaarheid, toegankelijkheid zijn de hoofddoelen (dus systeemdoelen). Maar wat wil de burger bereiken? Burgeroutcome doelen: betekenisvol leven, welbevinden, mentale en somatische gezondheid. (Positieve gezondheid en positieve psychologie zijn geen burgeroutcomedoelen, maar hebben beide wel een betekenisvol leven hoog in het vaandel staan).

GGZ UIT DE KNEL (rapport Trimbos-instituut): dit is een systeemdoel. Dat is onlogisch, want het is juist de BURGER die uit de knel moet komen. Liever positief geformuleerd als ‘de burger moet de kans krijgen een betekenisvol leven te leiden en mede daardoor mentaal en somatisch gezond te worden/blijven’. En misschien moet de GGZ als zodanig wel opgedoekt worden!

RAPPORT MENTALE GEZONDHEIDSNETWERKEN De doelstelling van de ANWsamenwerking die in dit rapport geformuleerd wordt, verdient wat mij betreft de systeemdoelentrofee! De ANW-diensten dienen daarentegen bij uitstek bij te dragen aan de uiteindelijk gewenste outcome (een zinvol leven). Inspirerend in dit kader is hoofdstuk 12 van Korevaar en Van Wel: van crisis naar participatie, uit het boek Werken aan maatschappelijke participatie.

In mijn Open Brief/AfscheidscollAge benoemde ik enkele valkuilen bij het ontwikkelen van GGZ-systemen, hierbij verwijzend naar Anthony. (blz12) Ook Geraldien van Dijk, verpleegwetenschapper, ervaringsdeskundige en IRB-expert, stipte het thema ‘systeemdoel’ aan in haar bijdrage aan dit document. (blz17)