Afbouwen van antidepressiva hoe zit dat nou eigenlijk?
Stichting PILL heeft een uitgebreide reactie geschreven op het Multidisciplinair document ‘Afbouwen Overige Antidepressiva’ (anders dan SSRI’s en SNRI’s)’ (Horikx, et al., 2023). Deze voert daarmee ook terug op het consensus document 'afbouwen van SSRI’s en SNRI’s' (Horikx, et al., 2018).
De komende weken neemt stichting PILL u mee in de verschillende thema’s die in de uitgebreide reactie staan en koppelen we hier aanbevelingen aan.
Dit doen we omdat het hier een onderwerp betreft wat van maatschappelijk belang is aangezien er - alleen al in Nederland- velen voor de uitdaging staan van het afbouwen van psychofarmaca (in dit geval antidepressiva. We vinden daarom dat de discussie hierover ook open in de brede samenleving gevoerd behoort te worden waarin verschillende ervaringen, visies en ideeën bij elkaar mogen komen.
Deze keer het thema:
Terugval en/of recidive in ziekte en stoornis of bio-psycho-sociale gevolgen van psychofarmaca gebruik?
Ten eerste is het de vraag wat terugval en wat recidive is. Waar valt men in terug en waar recidiveert men in? Als het over mogelijke ziektes en stoornissen gaat zou men wellicht kunnen spreken over terugval en/of recidive. Als het gaat over de gevolgen van psychosociale problemen, die (tijdelijk) zijn gedempt met antidepressiva, is het wellicht niet gerechtvaardigd om over terugval en/ of recidive te praten.
Aangezien er in Nederland ruim een miljoen mensen antidepressiva slikken is het niet aannemelijk dat die dit allemaal slikken vanwege een biomedische ziekte of stoornis (als we daar al over kunnen spreken bij psychische ontregelingen). Zou het niet aannemelijk kunnen zijn dat een groot deel dit slikt voor allerlei psychosociale problemen, die gepaard gaan met negatieve emoties en gevoelens? In dit laatste geval is de kans groot dat de antidepressiva niet veel meer doen dan de problemen maskeren en vooruitschuiven. Hier past de metafoor bij van een bal die men onder water drukt. Zolang deze onder water gedrukt wordt, lijkt deze er niet te zijn. Maar zodra men niet meer drukt, schiet de bal direct weer boven water. Sterker nog, de bal zal eerst hoger boven het water uitkomen, om daarna weer op het waterniveau te landen.
Als iemand, na lange tijd, afbouwt en/of stopt met het gebruik van antidepressiva is er een kans dat de onderliggende problemen weer in volle hevigheid tevoorschijn komen. Vervolgens weer opnieuw beginnen met antidepressiva kan erin resulteren dat de problemen wederom voor lange tijd weggedrukt worden met een groter risico tot iatrogene schade.
Naast de fysiologische veranderingen die kunnen optreden bij start en afbouw van antidepressiva, en andere psychofarmaca, kunnen er ook psychologische en sociale veranderingen plaatsvinden die behoorlijk ontregelend kunnen zijn. Deze ontregelingen kunnen gelabeld worden als terugval en/of recidive terwijl ze misschien wel noodzakelijk kunnen zijn voor een duurzaam herstelproces. Het is bekend dat antidepressiva vervlakking kunnen geven van emoties en denkprocessen negatief kunnen beïnvloeden (‘brain fog’). Zo is het goed mogelijk dat iemand, na afbouw en/of stoppen, weer voor het eerst in lange tijd in contact komt met de volle sterkte van de eigen emoties en weer helder kan denken. Dit kan als prettig en wenselijk ervaren worden, maar kan ook zeer overweldigend zijn. Daar komt bij dat het weer kunnen beschikken over het hele spectrum aan gevoelsbelevingen en een meer heldere gedachtewereld tot nieuwe inzichten kan leiden.
Ook onderliggend trauma kan aan de oppervlakte komen nadat de demping van het psychofarmacon is afgenomen. Het is daarnaast mogelijk dat men in eerste instantie in psychische nood is gekomen mede door traumatische omgevingsfactoren. Als de invloed van deze problemen is gedempt met psychofarmaca, kan het na afbouw en/ of stoppen opnieuw tot een confrontatie met deze omgevingsfactoren leiden. Als men deze ervaringen als terugval en/ of recidive gaat classificeren, is het niet ondenkbaar dat dit zal leiden tot het benoemen van een medisch toestandsbeeld en het starten van een nieuwe behandeling met psychofarmaca. De ‘window of opportunity’ om tot groei en ontwikkeling te komen wordt zo mogelijk in de kiem gesmoord. Alleen al vanuit ervaringsperspectief zijn de veranderingen die afbouw en/of stoppen van antidepressiva en andere psychofarmaca kunnen geven dus een stuk ingewikkelder dan in de handleiding wordt weergegeven.
Verwijzingen:
Horikx, A., de Leest, K., Groeneweg, B. F., van den Eijnden, M. J., Kurver, M. J., Hooymans, C. D., . Veereschild, M., Hermand, L.A.M., Ruhé, H. G. (2023). Multidisciplinair document ‘Afbouwen Overige. Nijmegen.
Horowitz, M. (2021, augustus 5). Expertise from outside the Academy: tapering off antidepressants. Geraadpleegd op 13 juni 2023 van National Elf Service : https://www.nationalelfservice.net/treatment/antidepressants/tapering-offantidepressants
